De Midwinterhoorn

Oorsprong

Hier enkele gedachten over de mogelijke oorsprong van het blazen op de midwinterhoorn. - Dit oeroude gebruik komt voort uit de angst van de primitieve mens voor de duisternis en zijn demonengeloof. Met het geluid hoopte men de onzichtbare boze geesten te verjagen die de oogst konden laten mislukken. - Met de komst van het christendom is het gebruik blijven voortbestaan en wordt het gezien als een vreugde roep, als een aankondiging van de geboorte van het kerstkind. - In de tijd dat de christenen werden vervolgd, werd de midwinterhoorn gebruikt als alarmsignaal wanneer in het geheim de diensten plaatsvonden en de franse troepen in aantocht waren. Het gebruik als alarm voor andere zaken lijkt ook aannemelijk, zoals het blazen bij de smokkelroutes - Een ander visie is dat het blazen op de midwinterhoorn, maar ook het joodse blazen op de sjofar en het christelijke blazen op de bazuinen, te zien zijn als overgangsriten. Een moment of een periode waarin men overgaat van een oude naar een nieuwe situatie. Het korter of langer worden van de dagen, de overgang van oud naar het nieuwe jaar, de symbolische overgang van licht naar donker of de persoonlijke inkeer van de individuele mens. Ook bij gebeurtenissen zoals huwelijk, geboorte, overlijden e.d. - Ook wordt het blazen in verband gebracht met het doorgeven van boodschappen, vooral in de buitengebieden, bijv wanneer hulp noodzakelijk was of men geroepen werd tot een dienst.

Hoe oud is dit gebruik

Het midwinterhoornblazen is een oud Germaans gebruik, dat door het christendom is overgenomen. Echter tijdens de reformatie werd het als overbodige bijkomstigheid van het rooms katholieke geloof van de hand gewezen. Bekend is ook dat het blazen vanaf 1815 tot de eerste wereld oorlog in Twente en aangrenzende Duitsland werd uitgeoefend. Tussen de twee wereldoorlogen zijn weinig activiteiten bekend, men had andere zorgen. Vanaf 1953 vindt er een opleving plaats en tot de dag van vandaag breidt deze eeuwenoude traditie zich langzaam verder uit. Nu zijn er diverse verenigingen in Twente en de Achterhoek die bij kerstmarkten en bij wandelingen het melancholieke geluid laten horen. Het mooiste klink hij bij een vrieskou en in een bos en of een heuvelachtige omgeving.

Gebruik van de midwinterhoorn

Binnen een besloten ruimte mag het gehele jaar geblazen / geoefend worden. Het buiten blazen op de midwinterhoorn vind plaats vanaf de eerste zondag van de advent tot en met Driekoningen, 6 januari. De riedel die geblazen wordt, bestaat uit 5 tot 7 natuurtonen en we noemen dat "Den Olde Roop" blazen. Per streek wordt "Den Olde Roop" anders ingevuld. Een geoefende blazer blaast in een bepaalde volgorde, stapsgewijs omhoog en omlaag, tot zijn gekozen compositie. Het samen blazen is niet aan de orde, daar elke hoorn anders stemt, door zijn vorm, natuurtoon, klankkleur en niet te vergeten de mogelijkheden van de blazer.

Demonstratie-video

In de volgende video "De Olde Roop" (HD), is te horen en te zien hoe de midwinterhoorn bespeeld wordt.

Vervaardigingswijze / hoe wordt de hoorn gebouwd

De midwinterhoorn wordt gemaakt van bijvoorbeeld een wilgenstam met een doorsnee van ongeveer 15 cm en een natuurlijke kromming. De lengte is tussen de 1,20 meter en 1,80 meter. Ook berk, els en andere houtsoorten zijn geschikt, het beste is een zachte houtsoort. Nadat het stammetje goed droog is, wordt de buitenkant de toekomstige vorm gegeven en daarna met een lintzaag doormidden gezaagd. Na aftekening van de wanddikte, ongeveer 1 cm, wordt de stam uitgegutst. Vanaf happe-zijde, zal de hoorn de eerste 60 cm van 1 cm binnendiameter (bij de happe) tot aan de maximale breedte (1 cm wanddikte) lopen. Nadat de wand tot circa 1 cm dikte is gevormd en de binnenkant goed vlak gemaakt is, worden de twee helften aan elkaar gelijmd. Daarna kan de buitenkant verder worden afgewerkt en worden voorzien van pitriet als versiering en een draagtouw. Het mondstuk, genaamd de happe, wordt gemaakt van vlierhout. De zachte kern wordt verwijderd en uitgeboord tot een diameter van 8 à 9 mm. Daarna wordt het mondstuk schuin afgewerkt en wordt de happe pas gemaakt voor de hoorn.

Melodie

Elke streek heeft zijn eigen unieke melodie die geblazen wordt op de midwinterhoorn. Wij gebruiken de volgende melodie:

Gedicht Johanna van Buren

Johanna Frederika van Buren (Hellendoorn, 20 december 1881 - Ommen, 17 januari 1962) was een dichteres in de Twentse taal. Zij heeft het volgende gedicht over de midwinterhoorn gemaakt.

Den Midwinter

Ne maond veur de midwinter,
At den advent begint.
Tot weer de dage lengt en
De dree koningen der zint.
Nump menig boeren en burgerjongen,
In ut achterhookse en gelders land,
Met ut vallen van den aovond
Den holten hoorn en den hand.
En baoven ne olde putte,
Den misschien al eeuwen steet,
Zinkt midwinterhoorns
Zien olde eentonige leed.
Hangt den blanken giezel
En geetden vos zien gang.
Klinkt uren wiet in het ronde
Het klagen van den klank.
Zoo hef dat wondere roopen,
Al eeuwen deur bestaon.
En zo is ut midwinterhoornblaozen,
In heel den achterhook en het geldrse te verstaon.
Langs olde eeken beume
En ne greunen roggekamp.
As gauw de dagen korten
En den barren winter kwam.
Ik bid ow achterhookse en gelderse jongens,
Holt dit olde gebroek in stand.
En blaost vedan den boodschap,
De teene an den puttenrand.