Zelf bouwen

Cursus midwinterhoorn bouwen

Op aanvraag en bij voldoende belangstelling wordt door Harry Peters de cursus 'midwinterhoorn maken' gegeven. Belangstellenden kunnen zich aanmelden bij: Harry Peters, tel. 06 - 10 16 67 94 of via de mail h.peters1@me.com

Locatie:	gebouw naast de buitenmolen, Molenstraat 63 in Zevenaar
Duur:	5 stuks ochtenden
Tijd:	aanvang 10:00 - 12:00 uur
Datum:	zaterdag 28 september 2024 zaterdag 19 oktober 2024 zaterdag 09 november 2024 zaterdag 23 november 2024 zaterdag 07 december 2024 - (eventueel buiten op een locatie)

In de vijf ochtenden nemen we de cursist mee langs de geschiedenis en het zelf maken van de hoorn, alsmede besteden we aandacht aan het blazen op de hoorn.

De kosten van de cursus bedragen in totaal € 50. De kosten dienen op de eerste ochtend contant te worden betaald. In de kosten zitten het leveren van een stam, het zagen van de stam, de houtlijm, de happe, het benodigde pitriet en draagtouw. Ook verzorgen wij de koffie en/of thee.

Voor vragen of opmerkingen kan contact worden opgenomen met Harry Peters, tel. 06 - 10 16 67 94 of via de mail h.peters1@me.com

Afmeldingen graag via het mobiele nummer 06 - 10 16 67 94.

Te gebruiken gereedschappen en hulpmiddelen

o Een ieder dient zelf voor de te gebruiken gereedschappen en hulpmiddelen te zorgen.
o Werkbank met bankschroef en lijmklemmen voor het vastzetten van de stam tijdens de bewerking (bijvoorbeeld een WorkMate)
o Haal- of trekmes waarmee het overtollige bast en hout aan de buitenkant wordt verwijderd.



o Fermet- of schepgutsen en houten hamer waarmee de beiden helften worden uitgehold. Gutsen van 10, 16 en 25 mm zijn voldoende.
o Duimstok en potlood voor het meten en aftekenen.
o Passer mogelijk voor het tekenen van ronde vormen van de voor- en achterzijde en de binnen- en buitenomtrek.
o Smal schaafje, schraapstalen, schuurblokjes en schuurpapier van verschillende grofheid voor de gladde afwerking van binnen en buitenkant.
o Schaaf en/of Stanley rasp voor de nauwkeurige afwerking
o Houtboren van 8 en 10 mm, voor gat voor de happe en gat in de happe.
o Slangklemmen voor het opspannen van de doorgezaagde delen en het vastzetten na het lijmen. Nodig 8 tot 12 slangenklemmen van verschillende diameter.

Het programma van de 5 ochtenden bestaat uit:

In het onderstaande overzicht is te lezen, wat allemaal gedaan wordt tijdens de cursusochtenden.

De eerste ochtend is een introductie ochtend.
o Inleiding met dia's en een demonstratie van het maken en blazen.
o Verdeling van de boomstammen.
o Bovendien wordt er aandacht besteedt aan de benodigde gereedschappen.
o Na de eerste ochtend wordt van de cursist verwacht dat de boomstam omgevormd is tot een ruwe midwinterhoorn stam zodat de buitenkant redelijk in vorm is.
o Deze stam, voorzien van je naam, wordt dan voor 12 oktober ingeleverd om doorgezaagd te worden. Daarbij dienen 8 tot 12 stuks slangklemmen ingeleverd te worden om de twee helften bij elkaar te houden na het zagen.




De tweede ochtend:
o Op deze ochtend worden beiden helften van de hoorn afgetekend en wordt aangegeven hoe je de helften mag uit gutsen.
o Er zal specifiek aandacht worden besteed aan vorm van de eerste 60 cm.




o Bovendien wordt nu het gat geboord voor de happe.
o Nu kan de cursist beginnen met het uitgutsen van de twee helften en het glad maken en eventueel lakken van de binnenkant.


De derde ochtend:
o De hoorn(s) worden, als ze klaar zijn, gelijmd en voorzien van de meegeleverde slangklemmen.
o Het lijmen gebeurt met goede watervaste houtlijm. Na het vastzetten met de slangenklemmen worden lijmresten verwijderen met een doek, voor de binnenzijde met behulp van een trekkoord.
o Nu kan men verder met het afwerken van de buitenkant van de hoorn en in de lak zetten.
o Bij oppervlakkige beschadigingen bijvoorbeeld door de slangenklemmen, deze plek met een nat tissue bedekken zodat het hout kan wellen en weer in de oorspronkelijke vorm terugkeert. Kunststof stripjes of strookjes schuurlinnen kunnen deze beschadigingen beperken / voorkomen.

De vierde ochtend:
o Nu kan de aankleding van de buitenkant verder plaatsvinden. Het aanbrengen van pitriet, de happe pasklaar maken, het draagkoord knopen en bevestigen komen nu aan de orde.

De vijfde ochtend:
o Er wordt een eerste aanzet gegeven met het blazen.
o Eventueel blazen op een buitenlocatie.
o De cursus evalueren en afgeronden.

Enkele wetenswaardigheden

- De hobby vraagt dat de hoorn van goede kwaliteit is, er mooi uitziet. Verwacht wordt bovendien dat er een zuivere toon wordt geblazen. Het is de bedoeling niet tegelijk met anderen te blazen, daar de natuurtonen per hoorn verschillend zijn en dus niet met elkaar stemmen.

De lengte van de hoorn is van invloed op de toonhoogte. Op een lange hoorn kunnen meer tonen en lager tonen worden geblazen dan op een kortere hoorn. De inwendige diameter is vooral van belang voor de volheid van de toon. Een grotere diameter geeft een vollere toon, maar het blazen kost meer inspanning. Een inwendige diameter van 10 cm is gemiddeld. Het is belangrijk om de binnenzijde zo glad mogelijk af te werken voor de zuiverheid van de tonen.

De wanddikte mag tussen de 8 en 10 mm variëren, maar moet wel van de beiden helften gelijk zijn. Het uithollen met gutsen beginnen vanuit het midden aan de voorkant en daarvandaan zijwaarts werken. Regelmatig de dikte meten, controleren bijvoorbeeld met zelfgemaakte mallen, erbij gutsen is wat moeilijk. Noesten e.d bijwerken met zaagsel en lijm als vulpasta.

- Het lijmen gebeurt met goede watervaste houtlijm. Na het vastzetten met de slangenklemmen lijmresten verwijden met een doek, voor de binnenzijde voorzien van een trekkoord.

- Na het lakken kan het pitriet worden aangebracht, vijf banden met elk 4 á 5 windingen geeft meestal een mooi resultaat. De twee uiteinden van de windingen schuiven we onder de vier windingen en trekken deze stevig aan. Hierna nog een keer lakken zodat het pitriet stevig blijft zitten.

- In Twente worden de hoorns aan de binnenkant niet gelakt, tenminste als je mee wilt doen aan concoursen.

- Het is niet wenselijk klemmen, ringen, kettingen e.d. zichtbaar aan de hoorn te bevestigen.

- Bij beschadigingen bijvoorbeeld door de slangenklemmen, deze plek met een nat tissue bedekken zodat het kan wellen en weer in de oorspronkelijke vorm terugkeert. Kunststof stripjes of strookjes schuurlinnen kunnen deze beschadigingen voorkomen.

- De hoorn worden meestal vervaardigd van een zachte houtsoort, wilg, berk, populier, els, e.d. Nadat de boom is gekapt dient hij minimaal een half jaar te drogen om scheuren later te voorkomen. Hoe droger het hout des te beter het eindresultaat zal zijn. Voor een midwinterhoorn geldt het gezegde "Terug naar 't holt, want blik is zo kold".

- De happe wordt vervaardigd van vlierhout. Gebruiken we de juiste lipspanning dan zullen, met een gat in de happe van 8 á 10 mm, vrij gemakkelijk de hoge en lage tonen bereikt kunnen worden. Kiezen we een kleiner gat dan zijn de hoge tonen beter bereikbaar.

- Het maken van een midwinterhoorn vergt 40 á 50 uur handarbeid voor iemand die ervaring heeft met het werken met hout. Tijdens het proces de twee helften zoveel mogelijk in de slangklemmen houden.

- Het blazen op de midwinterhoorn is een typische adventtraditie waarvan de etiquette voorschrijft dat het alleen plaatsvindt vanaf de eerste zondag van de advent tot en met Driekoningen. Het is een kwestie van cultuur en folklore, toegespitst op de Kerstperiode.